گسل دنا مسبب زلزله 12 اردیبهشت "سی‌سخت"/جزئیات خسارات در مناطق شهری و روستایی

به گزارش پایگاه خبری راد،  دکتر علی بیت‌اللهی، با اشاره به جزئیات زلزله 5.2 ریشتری 12 اردیبهشت سی‌سخت استان کهگیلویه و بویراحمد، افزود: این زلزله در ساعت 8 و 38 دقیقه و 12 ثانیه در شرق استان کهگیلویه و بویر احمد و در مرز بین این استان با استان اصفهان در عمق 8 کیلومتری رخ داد.

وی با بیان اینکه "رومرکز" زلزله از شهر یاسوج 19 کیلومتر و از سی‌سخت 10 کیلومتر فاصله دارد، خاطر نشان کرد: شهر سی‌سخت نزدیکترین شهر استان کهگیلویه و بویر احمد به رومرکز زلزله است، ضمن آنکه رومرکز زلزله در پای ارتفاعات پرشیب "دنا" قرار دارد. مرز این ارتفاعات با زمین‌های هموار مشرف به یاسوج یک مرز گسلی است.

موقعیت رومرکز زلزله سی سخت نسبت به دو شهر سی‌سخت و یاسوج و نسبت به ارتفاعات دنا

بیت‌اللهی در خصوص گسل مسبب این زلزله، توضیح داد: گسل "زاگرس مرتفع" یکی از اصلی‌ترین ساختارهای کنترل‌کننده تکتونیک و مورفوتکتونیک بخش لرزه زمین‌ساختی زاگرس است که مجموع طول تمام قطعات آن به بیش از 1300 کیلومتر می‌رسد و در محدوده شمال غربی رومرکز زلزله سی‌سخت قطعه گسل راندگی زاگرس مرتفع به نام گسل "دنا" (دینار) قرار دارد.

وی با تاکید بر اینکه ارتفاعات پرشیب دنا را می‌توان نتیجه عملکرد راندگی گسله زاگرس مرتفع دانست، اضافه کرد: با توجه به موقعیت رومرکز زلزله سی سخت، بنظر می‌رسد گسل زاگرس مرتفع (قطعه گسل دنا) گسل مسبب زلزله باشد.

وضعیت لرزه‌خیزی گسل مرتفع زاگرس

مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه تا 30 ساعت بعد از رخداد زلزله 5.2 ریشتری سی‌سخت، پس‌لرزه‌های محدودی گزارش شده است، اظهار کرد: تعداد 8 پس‌لرزه خرد در این منطقه گزارش شد که بزرگترین آن 2.7 و خردترین آن 1.7 بوده است.

زلزله اصلی سی‌سخت و پس لرزه‌های آن تا 30 ساعت بعد از رخداد که توزیع به سمت شرق را نشان می‌دهد

وی با اشاره به رخدادهای لرزه‌ای در دهه اخیر و با تاکید بر اینکه داده‌های به دست آمده حکایت از لرزه‌خیزی سمت غربی "گسله زاگرس مرتفع" را دارد، گفت: این در حالی است که سمت شرقی گسل زاگرس مرتفع در استان‌های "اصفهان" و "فارس" در بردارنده زمین‌لرزه‌های کمتری است. این واقعیت از جانمایی زلزله‌های گستره از سال 2006 تا حال حاضر نمایان است.

به گفته این محقق زلزله‌شناسی بر اساس شکل ذیل از حدود 1100 زلزله رخ داده در این منطقه که میانگین عددی آنها حدود بزرگی 3 را نشان می‌دهد، می‌توان دید که 4 زمین‌لرزه در طی این 12 سال اخیر با بزرگای 5 و بالاتر از آن تا 5.2 بوده‌اند. 37 زلزله بین 4 تا 5 و مابقی زمین لرزه‌های خرد بوده‌اند. این تعداد از زلزله شامل زلزله‌های کوچکتر از 2.5 نمی‌شود.

نمودار آماری زلزله‌های رخ‌داده در کادر دو درجه در دو درجه به مرکزیت رومرکز زلزله سی‌سخت

توزیع زمین لرزه‌های 12 ساله اخیر به مرکزیت رو مرکز زلزله سی‌سخت و در 100 کیلومتری اطراف آن

مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه محدوده رومرکز زلزله در باند شمال غرب به جنوب شرق منطبق با ارتفاعات دنا و رشته ارتفاعات زاگرس است، ادامه داد: از این رو این منطقه از نظر تراکم جمعیتی، "تنک" است؛ ولی هر چه از سوی شرقی و غربی رومرکز زلزله به سمت استان‌های اصفهان ، فارس و کهگیلویه و بویر احمد حرکت می‌کنیم، مراکز جمعیتی بزرگتری را شاهد هستیم.

به گفته وی، در فاصله 10 کیلومتری رومرکز زلزله 5.2 روز 12 اردیبهشت تنها سی‌سخت در فاصله حدود 10 کیلومتری رومرکز زلزله قرار دارد. شهرهای واقع در شعاع 30 کیلومتری رومرکز زلزله شامل "کمه" از استان اصفهان و شهرهای "سی سخت"، "مادوان"، "چیتاب" و "یاسوج" از استان کهگیلویه و بویر احمد هستند. 

سی‌سخت نزدیکترین شهر به رومرکز زلزله در شمال غربی آن

وی با اشاره به میزان شدت این زلزله، یادآور شد: حداکثر شدت زلزله در شعاع تا 10 کیلومتری، 6 برآورده شده و تا شعاع 30 کیلومتری شدت 5 برآورد شده است.

خسارات واردشده بعد از زلزله 5.2 ریشتری سی‌سخت

بیت‌اللهی با اشاره به خسارات ناشی از زلزله 5.2 سی‌سخت، خاطرنشان کرد: موقعیت رومرکز این زلزله، موجب ریزش سنگی مهیب در دامنه‌های ارتفاعات دنا شد و ایجاد صداهای ترسناک در سطح منطقه را نیز سبب شد. علاوه بر ریزش سنگ و قطعات سنگی بزرگ بر سطح جاده‌های واقع در پای ارتفاعات شرقی استان کهگیلویه و بویراحمد، گزارش‌هایی از آسیب‌دیدگی ابنیه‌های فنی دریافت نشده است.

وی ادامه داد: ریزش سنگ موجب مسدود شدن موقتی جاده‌های روستایی شده بود که با اقدامات ماموران راهداری جاده‌ها به موقع باز شدند. انسداد مسیر در محور سی‌سخت–مادوان و دهستان کاکان نیز گزارش شده بود؛ همچنین قطع راه ارتباطی در ۶ روستای شهرستان دنا رخ داد که با تلاش راهداران بازگشایی شد. 

بیت‌اللهی با بیان اینکه در این زلزله همچنین چندین تیر بتنی برق و خطوط نیرو در اثر برخورد سنگ‌های دامنه ارتفاعات به آنها شکسته شد، افزود: طبق گفته‌های مسئولین شرکت برق، خسارتی در حدود 5 میلیارد ریال به شبکه برق‌رسانی وارد شده است، به گونه‌ای که قطع برق در مناطق «کاکان»، «گنجه‌ای»، «گوشه» و«مادوان» در ساعات اولیه بروز زمین لرزه رخ داد. ضمن آنکه لوله آب 14 اینچ شهر "مادوان" و حومه بدلیل ریزش سنگ در دامنه‌های کوهستانی آسیب جدی دید و برخی از مراکز جمعیتی تا تعمیر لوله مذکور از طریق تانکر، آب مورد نیازشان تامین شد.

وی با بیان اینکه بر اساس گزارش‌های ارسالی به تاسیسات شبکه گاز استان آسیب قابل ملاحظه‌ای وارد نشد، اظهار کرد: در سطح منطقه چند انشعاب بصورت مجزا آسیب جزئی دیده بودند که اقدام به تعمیر شد. علاوه بر آن به ۱۷ سایت مخابراتی در منطقه خساراتی وارد شد که ۱۱ مورد آن طی اولین روز پس از رخداد ترمیم شد.

مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات مسکن به آسیب دیدگی ساختمان‌های مسکونی و عمومی در این زلزله اشاره کرد و ادامه داد: بر اساس مطالعات انجام شده در شهر یاسوج، فاصله 19 کیلومتری از رومرکز زلزله، به محله بافت ناکارآمد "اکبرآباد" و چند نقطه دیگر از شهر، در اثر این زلزله، آسیب‌های خفیفی وارد شد و در شهر سی‌سخت در فاصله 10 کیلومتری رومرکز زلزله نیز خسارت‌هایی در ساختمان‌ها بدون فروریزش ساختمان گزارش شده است. در محدوده‌های روستایی، روستاهای در فاصله 10 کیلومتری رومرکز زلزله مانند "گنجه‌ای سه‌ریز" با جمعیت معادل 1850 نفر (طبق آمار 1395) و تعداد واحدهای مسکونی حدود 450 واحد، ده "برآفتاب" با جمعیت 1100 نفر و 317 واحد مسکونی، "کوخدان" با جمعیت 330 نفر و تعداد 105 واحد مسکونی را می‌توان نام برد که بر طبق اطلاعات محلی، خسارات وارده در روستای "گنجه‌ای سه‌ریز" و ده "برآفتاب" نسبت به سایر آبادی‌ها بیشتر بوده است.

به گفته وی بر اساس آمار سال 1395 مرکز آمار ایران، شهر ستان یاسوج دارای 33 هزار و 582 واحد مسکونی است و از این تعداد حدود 11 هزار و 500 واحد از نوع اسکلت فلزی و 12000 واحد از نوع اسکت بتنی است. حدود 10 هزار واحد مسکونی (حدود 30 درصد واحدهای مسکونی) در این شهرستان نیز از نوع بنایی و یا خشت و گلی و سطح کیفی نازل هستند.

وی با تاکید بر اینکه خسارات ناشی از این زلزله غالبا با مدل بروز ترک‌های برشی و گسیختگی در تیغه‌ها و میانقاب‌ها و همچنین ریزش نما بروز کرده است، یادآور شد: این زلزله موجب فروریزش ساختمانی نشد؛ اما سطح خسارات در برخی ساختمان‌ها بسیار گسترده گزارش شده است. در اغلب ساختمان‌های آسیب دیده شهری، شاهد بروز ترک‌های برشی زاویه‌دار در نمای بیرونی و همچنین سطوح حساس داخلی مانند سطوح اندود شده با گچ و یا سطوح سنگ پلاک در دیواره‌ها هستیم که در برخی از این موارد به دلیل اثر لرزش و همچنین عدم مقاومت ملات مابین دیوار و سنگ پلاک، شاهد ریزش این سطوح از دیوار هستیم.

بروز ترک‌های برشی ناشی از زلزله در سطوح داخلی ساختمان

بروز ترک‌های قائم در تیغه‌ها و میانقاب‌ها به دلیل بروز گسیختگی در مصالح دیوار

ریزش سرامیک‌ها و مصالح پوشاننده دیوار

بروز انحراف دیوار و ایجاد جدایی در اتصال بین دیوار و اسکلت

خسارات واردشده به مناطق روستایی

این محقق حوزه زلزله شناسی بیشترین خسارات واردشده به مناطق روستایی را ساختمان‌ها با مصالح بنایی دانست و گفت: همچنین بدلیل کمبود ساختمان‌های با مهاربند و یا کلاف بندی در منطقه، پیش‌بینی بروز خسارات گسترده‌ای در این مناطق وجود دارد؛ چراکه بر اساس گزارش‌های دریافتی، برخی از خانه‌های موجود در منطقه که با مصالحی همچون سنگ، خاک، آجر و یا بلوک ساخته شده‌اند و سیستم کلاف‌بندی قائم و افقی جهت یکپارچه‌سازی ارتعاشی در آنها اجرا نشده است، دچار خساراتی از قبیل بروز ترک‌های عمیق در دیوارها، بروز جدایی در سطح تماس دیوار و سقف و همچنین در برخی موارد بروز تخریب و ریزش در خاک بستر ساختمان شده‌اند.

برای مثال گزارش شده که دیوارهای یک واحد منزل مسکونی در منطقه اکبرآباد یاسوج به طور کامل دچار ریزش و تخریب شده است و همچنین برخی از خانه‌های روستایی منطقه دنا و بویراحمد دچار ترک‌خوردگی شده‌اند.

بررسی خسارات ناشی از زلزله سی‌سخت به سازه‌های مهم

مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات ساختمان با اشاره به نص صریح آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله با تاکید بر اینکه عملکرد برخی از ساختمان‌ها باید پس از زلزله به صورت بی‌وقفه ادامه یابد، اظهار کرد: بر اساس مطالعات انجام شده آسیب‌هایی به دو بیمارستان "شهید خلیل" (در دست احداث که البته بر روی نام آن ظاهرا هنوز توافق جمعی صورت نگرفته است) و "امام سجاد (ع)" شهر یاسوج در این زلزله وارد شده است. این خسارات غالبا به صورت بروز ترک‌های برشی و قائم در دیوارهای پیرامونی این بیمارستان‌ها و همچنین در سطوح داخلی آنها بوده است که در برخی قسمت‌ها موجب فروریزش مصالح نما و یا پوشش‌های سرامیکی داخل بیمارستان شد.

بروز گسیختگی و ترک‌های عمیق در دیوار پیرامونی بیمارستان "شهید خلیل" ( ساختمان فرعی و الحاقی بیمارستان)

ریزش مصالح رویه دیوار داخلی بیمارستان از جمله کاشی و سرامیک به دلیل جداشدگی از سطح

بروز جدایی در محل اتصال دیوار به سقف و شکستن مصالح پوششی